Beleid en Biodiversiteit in Nederland
Natuur is van kapitaal belang voor het welzijn van mensen. Natuur levert grondstoffen en diensten die de basis vormen onder onze economie. Voor onze gezondheid en algemeen welbevinden is een rijk geschakeerde natuurlijke leefomgeving onmisbaar. In de vorige eeuw zijn de soortenrijkdom en natuurgebieden wereldwijd achteruit gegaan. Wereldwijd voert men daarom beleid uit om deze achteruitgang tegen te gaan. Samen met maatschappelijke partners heeft de Nederlandse overheid een natuurvisie ontwikkeld om dit beleid ook in de toekomst stevig te funderen. Deze Rijksnatuurvisie 'Natuurlijk Verder' is in het voorjaar van 2014 uitgekomen en heeft een looptijd tot 2025.
Natuurbeleid in Nederland
Nederland heeft een gevarieerde natuur met planten, dieren, bossen, moerassen en zee. Natuur is niet alleen mooi, maar ook belangrijk voor de economie en het welzijn van mensen. De natuur is in de vorige eeuwen sterk achteruit gegaan. Daarom beschermt de overheid de natuur. De nadruk in het natuurbeleid in Nederland ligt van oudsher op het beschermen van natuurgebieden en de daarbij behorende soorten planten en dieren. Dit door het creëren en vergroten van de leefomgeving en het verbeteren van de randvoorwaarden voor natuur (via ruimtelijke ordenings- en water- en milieubeleid). Instrumenten als het Natuurnetwerk Nederland (voorheen Ecologische hoofdstructuur), Natura 2000 en de natuurwetgeving blijven belangrijk om de soortenrijkdom en natuurgebieden in Nederland te beschermen.
Bij het natuurbeleid is de Rijksoverheid verantwoordelijk voor de kaders en ambities. De 12 provincies zijn verantwoordelijk voor het invullen en uitvoeren van het beleid. De afspraken hierover werden gemaakt in het decentralisatieakkoord natuur uit 2011 en later verder uitgewerkt in het Natuurpact van 2013, aangeboden aan de tweede kamer door toenmalig staatsecretaris Dijksma.
De overheid doet een beroep op burgers en bedrijven om het beleid succesvol uit te voeren. Een uitdaging die o.a. is opgepakt in het kader van het Deltaplan Biodiversiteitsherstel (o.a. met de Toolbox voor Biodiversiteit uit 2022) en ook door het Collectief Natuurinclusief. Dit laatste is een samenwerkingsverband van publieke en private partijen onder leiding van het Natuurinclusief Nationaal Overleg (NiNO), en onder coordinatie van het Overlegorgaan Fysieke Leefomgeving (OFL). In 2023 bracht het Collectief Natuurinclusief de Agenda Natuurinclusief 2.0 uit, dat werd aangeboden aan de Tweede Kamer door de minister voor Natuur en Stikstof.
Naar aanleiding van het Global Assessment rapport over Biodiversiteit en Ecosysteemdiensten van het IPBES (Intergovernmental Panel on Biodiversity and Ecosystem Services) heeft de Nederlandse regering het Programma Versterken Biodiversiteit opgezet. Zie hiervoor de aankondigingsbrief uit oktober 2019 en de kamerbrief Programma versterken biodiversiteit uit oktober 2020. In deze beide brieven staat ook het een en ander over de ambitie van het toenmalige kabinet om de Nederlandse ecologische voetafdruk te verlagen. Daaraan werd door het er op volgende kabinet nog het een en ander toegevoegd in een brief aan de Tweede Kamer van de minister voor Natuur en Stikstof en de minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking in reactie op de studie 'National responsibility for ecological breakdown: a fair-shares assessment of resource use, 1970-2017'.
In het kader van de 15e Conference of Parties van de CBD in december 2022 heeft de Nederlandse regering vooraf een kamerbrief opgesteld: Verwachtingen biodiversiteitsconferentie COP15.
Begin 2023 werden de resultaten aan de tweede kamer gepresenteerd middels een brief over de ‘uitkomsten COP15 VN-Biodiversiteitsverdrag’.
Nationaal Biodiversiteitstrategie en Actieplan NBSAP
Tijdens de vijftiende Conferentie van Partijen van de CBD werd in 2022 het Global Biodiversity Framework aangenomen, inclusief de verplichting voor verdragspartijen om hun ‘Nationale Biodiversiteit Strategie en Actie Plan’ (NBSAP) te vernieuwen. Van medio 2023 tot maart 2025 werkte Nederland aan de voorbereiding ervan.
In het kader van een van de 2030 actiedoelen, nummer 18 over het inventariseren en ombuigen van schadelijke subsidies, werd begin 2024 al een methodologie opgesteld. Verder heeft het PBL in begin 2024 in een rapport relevante informatie bij elkaar gebracht voor de betrokken ministeries ten behoeve van beleidsontwikkeling voor het opstellen van de NBSAP: De betekenis van het VN ‘Kunming-Montreal Raamwerk voor biodiversiteit’ voor het Nederlandse beleid, dat uiteindelijk in mei 2024 werd gepubliceerd. In het concept NBSAP werden op ambtelijk niveau de noodzakelijke acties beschreven in aansluiting op onder andere deze wetenschappelijke analyse van wat het GBF zou moeten betekenen voor het nationale en internationale natuurbeleid van Nederland. Het definitieve NBSAP werd vanwege de demissionaire status van het kabinet (sinds medio 2023) echter voor het nieuwe kabinet gelaten.
De demissionaire bewindspersonen Adema (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) en van der Wal (Natuur en Stikstof) stuurden wel nog in maart 2024 een brief naar de Tweede kamer over volhoudbare voedselsystemen over de grens (internationale inzet van LNV). Daarin schetsten zij drie nauw met elkaar verbonden doelstellingen (1. Langetermijnperspectief voor de landbouw-, visserij- en tuinbouwsector; 2. Mondiale voedselzekerheid en het behalen van klimaatdoelen; en 3. Behoud en herstel van biodiversiteit wereldwijd).
Ook besprak de demissionaire minister voor Natuur en Stikstof in maart 2024 met de leden van de vaste commissie van de Tweede Kamer voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit van de Tweede Kamer haar brief inzake de Tiende Conferentie van het Intergouvernementeel Platform voor Biodiversiteit en Ecosysteemdiensten en de beleidsreactie op evaluatie Exotenverordening en IPBES-rapport over invasieve exoten.
Sinds medio 2024 lag de verantwoordelijkheid voor het opstellen van het Nationale Biodiversiteitsstrategie & Actieplan (NBSAP) bij de staatsecretaris van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur. Vanwege de kabinetswissel was nog wat meer tijd nodig om tot een definitieve NBSAP te komen. Er werd besloten te wachten tot na de 16e Conference of Parties van de CBD in oktober 2024 in Cali, Colombia. In het kader daarvan heeft de Nederlandse regering vooraf een kamerbrief opgesteld: Nederlandse Inzet voor de 16e Conferentie van Partijen voor het Verdrag Inzake Biologische Diversiteit.
Eind november 2024 werden de resultaten aan de tweede kamer gepresenteerd middels een brief over de ‘uitkomsten COP16 VN-Biodiversiteitsverdrag’.
Terwijl er begin maart 2025 in Rome nog een vervolgsessie plaats vond van COP16 (om de laatste agendaonderdelen af te ronden), besloot het kabinet uiteindelijk medio maart 2025 tot vaststelling van het Nationaal Biodiversiteit Strategie en Actie Plan - NBSAP. Dit werd vervolgens door de staatsecretaris van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur middels een brief aangeboden aan de Tweede Kamer. In deze brief staan ook de aanpassingen vermeld t.o.v. de eerdere ambtelijke versie (o.a. het aanpassen van de eerdere Nederlandse kabinetsinzet om de Nederlandse ecologische voetafdruk in 2050 te hebben gehalveerd, inclusief een betere methode om deze te meten en te verlagen en een perspectief op de voetafdruk van Nederland in vergelijking met andere landen).
Alle CBD verdragspartijen hebben afgesproken dat tijdens COP17 de balans zal worden opgemaakt van de gezamenlijke voortgang.
Enkele maatschappelijke organisaties hebben op eigen initiatief een gezamenlijke appreciatie van het Nederlandse NBSAP uitgegeven. Ook is er een initiatief van het WWF waarbij de NBSAPs mondiaal volgens een vaste set criteria worden vergeleken: NBSAP tracker.
Stand van Nederlandse biodiversiteit en natuur in relatie tot doelen
Regelmatig wordt gerapporteerd over de stand van de Nederlandse biodiversiteit en natuur ten opzichte van de te behalen doelen. Enkele van de meest recente edities van deze rapportages: